Oude klinkerweg bij Sluisjes

8 maart 2017

Bij graafwerkzaamheden begin februari naar niet-gesprongen explosieven op het oostelijke sluiseiland bij Halfweg, zijn tal van archeologische overblijfselen aangetroffen. Meest opvallend is een oude straatweg, bestaande uit boerenklinkers. Ook werd het profiel van de oude Spaarndammerdijk aangetroffen. Explosieven zijn overigens niet gevonden.

(foto: Gerrit Agterhof van de historische werkgroep Halfweg met oude klinkers bij de sluis.)

De straatweg heeft vermoedelijk behoord bij de geschutstoren uit de Napoleontische tijd, waarvan de restanten enkele jaren geleden werden aangetroffen vlak voor aanvang van de bouw van NS station Halfweg-Zwanenburg. De resten van de toren en de kelders eronder zijn drie jaar geleden, na uitgebreid onderzoek, weer toegedekt met zand.

Links: Het Bastion, door de Fransen gebouwd in 1811, afgebroken in 1814.

 

Het vervolgonderzoek dat momenteel wordt gehouden op het middeneiland nabij de drie sluisjes - gebouwd tussen 1557 en 1583 - wordt gedaan in opdracht van Hoogheemraadschap Rijnland en de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

Rijnland moet namelijk aan de slag met de renovatie van drie historische sluisjes tussen de Ringvaart en Zijkanaal F. Ze vormen een belemmering voor een goede doorstroming van water uit de Haarlemmermeerpolder richting het verderop gelegen vijzelgemaal in Halfweg en het Amsterdams havengebied.

Duiker

Het hoogheemraadschap wil een grote duiker door de dijk bij Halfweg boren, zodat de sluisjes ontlast worden van de enorme waterdruk. Maar het is een riskant plan, waar opnieuw nader onderzoek voor nodig is, zegt een woordvoerder van Rijnland. Een woordvoerder kan momenteel niet achterhalen in welk stadium de plannen nu precies zitten.

De drie sluisjes liggen iets ten oosten van NS-station Halfweg-Zwanenburg. Wie naar het middeneiland loopt, ervaart de geschiedenis van ’Holland op zijn smalst’, zoals het hier heet. Binnen een straal van vijfhonderd meter ligt een arsenaal aan geschiedkundige objecten: stoomgemaal, suikerfabriek, de voormalige kroeg Huis ter Hart (pleisterplaats bij de trekvaart tussen Haarlem en Amsterdam), een oude spoorbrug en de fundamenten van de geschutstoren uit de Napoleontische tijd. De sluisjes werden aangelegd om het Haarlemmer Meer van het IJ te scheiden en overstromingen te voorkomen.

De baksteen structuren die begin februari zijn aangetroffen, komen net als de toren waarschijnlijk uit begin 19e eeuw en maakten mogelijk deel uit van de zogenaamde Napoleontische verdedigingslinie. Op basis van deze eerste bevindingen moet er een uitgebreider onderzoek plaatsvinden, laat een woordvoerster van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude weten. Met Rijnland wordt overlegd op welke manier dit onderzoek plaatsvindt.

Geschutstoren

Gerrit Agterhof, lid van de historische werkgroep in Halfweg, was erbij toen de opgravingen werden gedaan. ,,De vraag was meteen of dat behoorde tot de oude Haarlemmerstraatweg. Maar dat blijkt niet het geval. Dit straatwerk hoort denk ik bij de geschutstoren, als je kijkt naar de materialen die zijn gebruikt: boerengrauw straatklinkers. Die gebruikten ze al eind achttiende, begin negentiende eeuwse en zelfs tot de twintigste eeuw aan toe.

Agterhof refereert nog even aan de toren uit de Napoleontische tijd. ,,Die vonden ze in 2013 op het middeneiland tussen de Westersluis en de Kruissluis. In vaktermen wordt die verdedigingstoren een reduit defensive genoemd. De geschutstoren fungeerde ter bewaking van Amsterdam tegen de Pruisen en de Russen, die over de Zuiderzee en het IJ binnen zouden gaan varen. Hij is gebouwd in 1812 en in 1815 alweer gesloopt, omdat het voor Sluiseiland een beetje te bezwaarlijk werd dat die opvallende toren daar stond. Want men realiseerde zich dat als de vijand die sluisdeuren te barsten zou schieten, er watersnood zou komen, tot Den Haag aan toe.’’

De vondst van de klinkerweg is volgens Agterhof vrij onverwacht geweest.

Tegenslag

,,Rijnland heeft tegenslag, want het programma om de sluizen te gaan renoveren loopt telkens vertraging op. Eerst wilden ze er heel grote buizen doorheen boren met een betonnen fundering eronder, maar probleem is dat er onder die sluisjes een oud palenveld zit. Dus dit plan is opzij geschoven omdat het boren ten koste van de sluisjes gaat.’’

De historische straatweg is inmiddels, net als de geschutstoren destijds, toegedekt met zand. Bij weten van Agterhof zijn er geen munten gevonden of een pot met goud. „Ze lopen er niet met een detector in de rondte. Wel hebben ze een oud bovengebit gevonden.’’

Bron: Haarlems Dagblad 8 maart 2017.